Govva: Gunn-Britt Retter

Sámi Influence and Knowledge Exchange in EU Policy (SIKE)

Sámi Influence and Knowledge Exchange in EU Policy (SIKE, sámegillii Sámi váikkuhanvejolašvuohta ja máhtolašvuođa lonohallan EU:a politihkas) lea prošeakta man Sámiráđđi jođiha. Prošeakta guorahallá mo Sápmi sáhttá oassálastit EU:a vuogádagas ja mo Sámi ekonomalaš čovdosat sáhttet movttiidahttit EU:a ekonomalaš politihka. SIKE áigu čállit guokte raportta dáin fáttáin, buoridit dihtomielalašvuođa sámi kultuvrra birra EU oktavuođas ja čuovvolit ávžžuhusaid maid ovddeš Sámi-EU prošeakta, AWARE EU-Sápmi, lea čohkken.

Prošeaktafáttát

Prošeaktačilgehus

Mearkašahtti oassálastin

Birgejupmi

Nuorat

Bargit

Loga eanet

Prošeaktačilgehus

EU:a mearrádusain lea viiddis váikkuhusat sámi álbmogii. Danne háliida Sámeráđđi juohkit eanet dieđu sámiid birra EU:ii ja maiddái loktet dihtomielalašvuođa sámi álbmoga dárbbuid ja vuoigatvuođaid birra EU rámma siskkobealde. Dasa lassin lea sámiid diehtu ja máhttu EU birra hui deaŧalaš sámi návccaid ja beroštumi EU:ii.

Cuoŋománus 2024:s juolluduvvui Sámeráđđái prošeakta "Sámi Influence and Knowledge Exchange in EU policy." Sámi váikkuhus ja máhtolašvuođa lonohallan EU politihkas (SIKE) galgá nannet sámi álbmoga válddi ja nannet sin jiena EU politihka ovddideamis. Prošeakta joatká AWARE EU-Sápmi prošeavtta bargguin bohtosiin vuođul.

SIKE ulbmilat leat buoridit Sámiráđi siskkáldas návccaid prošeaktajođiheami gelbbolašvuođaid nannemiin, eanet fierpmádagain Sámi nuoraiguin ja eará árktalaš berošteddjiiguin, ja buoridit ipmárdusa Sámi-EU oktavuođas. SIKE veahkeha Sámiráđi barggu EU vuogadagas.

SIKE áigumuššan lea guorahallat guokte fáttá:

movt sámi álbmot sáhttá olahit dievaslaš ja mearkkašahtti oassálastima EU vuogádagas.
movt sámi jurddašanvuohki, nugo Birgejupmi, sáhttá geavahuvvot hábmet EU:a politihka gierdogeavahanekonomiija hárrái.

SIKE-prošeakta čađaha guorahallama juohke dáin fáttáin, ja doallá maiddái webinára EU-Sámi oktavuođaid birra sámi nuoraid várás.

Prošeavtta ruhtada Eurohpá maritiibma-, guolástus- ja akvakultuvrafoanda (EMFAF).

Dievaslaš ja mearkkašahtti oassálastin EU vuogadagas

Go sámi guovllut Suomas ja Ruoŧas leat oassin EU:as, de EU politihkka váikkuha Sámiid beaivválaš eallimii. Danne lea dehálaš ahte Sámi álbmot bissu diehtomielalaččan EU:a politihkkii, ja sáhttet oassálastit EU-vuogádagas mearradusaide mat váikkuhit servodagaideaset. Dainna lágiin – bargat proaktiivvalaččat millosit go reaktiivalaččát – de SIKE ovddida sámiid dievaslaš ja mearkkašahtti oassálastima EU vuogádagas.

SIKE áigu iskkat man ollislaš ja mearkkašahtti sámi oassálastima EU vuogádagas ja EU proseassain sáhttá ollašuhttit. Prošeakta galgá oassálastit Eurohpá kommišuvnna ekspeartačoahkkimiidda, doaluide ja bargojoavkočoahkkimiidda. Ođđa ovttasbargovejolašvuođat gávdnojit prošeaktaáigodagas ovddidan dihtii ovttasbarggu Sámeráđi ja EU oasálaččaid gaskka. Dieđu vuođul man AWARE EU-Sápmi prošeavtta Youth Idea Lab gávdnai, SIKE galga ain bargat sihkkarastin dihtii nuoraid jiena EU nuoraidpolitihkas.

Birgejupmi

Birgejupmi lea dehálaš sámi árvu, doaba dahje filosofiija. Birgejupmi-sátni boahtá birget-sánis, omd. "Mun nagodan bargat nu vai mus lea visot man dárbbašan".

Sámit leat álo eallán luonddus, danin go luondu lea vuođđun sámiid eallimis. Sápmelaččaid birgema vuođđun lea fitnen biepmu ja eará dárbbuid luonddus ceavzilis vuogi mielde – nu ahte biepmu ja eará dárbbut sáhttá seammaláhkái fitnen luonddus maid boahtevuođas. Dán eallindili bohtosin lea Birgejupmi, jurddašanvuohkki gos luondu lea guovddážis ja mii luonddus gávdno geavahuvvo nu ahte boahtevaš buolvvát maid sáhttet daid atnit.

SIKE áigu čađahit golbma áššedutkama. Dát áššedutkamušat čalmmustahttet luonddu ja dasa gullet áhpeguovdasaš borramušvuogádagat, dálkkádagat ja ceavzilis ja gierdilis geavadagat, mat guorahallet movt Birgejupmi sáhttá leat mielde mearrideamen EU:a politihka gierdogeavahanekonomiija hárrái. SIKE áigu ráhkadit raportta mas ávžžuhit movt Sámi eamiálbmotmáhttu sáhttá leat mielde vuostálastimin dálkkádatrievdama ja bargat dearvvaslaš eanaspáppa bealis dakko bokte ahte ovddidit ekonomalaš čovdosat main lea vuollegis karbonluoitima sámi filosofiija ja árvvuid vuođul.

“Álgoálbmogin fertet mii maiddái ovddidit
dihtomielalašvuođa iežamet resursageavaheami hárrái, ja ávkkástallat dan
gierdogeavahanekonomiija ja iešbirgenmáhtu mii lea min kultuvrra ja árvovuođu
dovdomearkan. Teknologiijaovdánahttima vehkiin sáhttá dát nannet Sámi.”

— THE 22ND SAAMI CONFERENCE IN VÁHTJER 2022

Nuorat

EU-Sámi Nuoraid Idea Lab dieđuid mielde nuorat oassálastet unnit EU prográmmain ja politihkkahábmemis. Nu lea dilli vaikko nuorat leat historjjálaččat aktiivvalaččat oassálastán báikkálaš ja našuvnnalaš sámi nuoraidorganisašuvnnain. Sáhttá leat nu, ahte sámi nuorat oidnet vejolašvuođa váikkuhit EU politihkas leat gáržžis. Dasa lassin lea geográfalaš juohku gaskal Sámi váldoguovlluid ja Brussela.

EU-Sámi Youth Idea Lab lea ráhkadan ávžžuhusaid dili buorideapmái ja sámi nuoraid oassálastima nannemii EU politihkkahábmemis ja EU prográmmain. Ávžžuhusat sisttisdollet earret eará EU áirasiid oinnolašvuođa buorideami sámi nuoraid čoahkkananbáikkiin ja forain, ja maiddái sámi oassálastima ovddideami EU vuogádagas. SIKE prošeakta áigu čuovvulit dáid rávvagiid dakkár geaidnogártta bokte, mii doaibmá bargodokumeantan Sámi ráđđái ja sámi nuoraid organisašuvnnaide.